Temel anlamıyla farkındalık, bireyin kendi etrafında yaşanan olayları bilmesi ve algılamasıdır. Diğer bir ifadeyle, kişinin çevresine dair bilincinin artması anlamına gelmektedir. İçerisinde bulunulan durumun anlaşılması ve kabullenilmesi de farkındalık tanımları arasında yer almaktadır. Bireyin içerisinde bulunduğu durumu kabul etmesi ve bu durumdan rahatsızlık duymaması, bunun yaşamın doğal akışının bir parçası olduğunun bilincine varması, onun mutluluğunun artmasına neden olmaktadır. Ancak gündelik yaşamın stresi ve bireylerin belleklerindeki yargılar, farkındalıklarının düşük olmasına yıl açmaktadır. Farkındalığı yükseltmek için başvurulabilecek yollar arasında farkındalık meditasyonu ayrıcalıklı bir yere sahiptir. Budist Vispassana öğretisinde temellerini bulan bu meditasyon türü, özgürlük ile sabitlik arasında bir köprü kurma mantığına dayanmaktadır. Farkındalık meditasyonu ile bilinç ve farkındalık düzeylerini arttıran bireyler, gündelik yaşamlarında daha mutlu olabilmektedir.
Farkındalık Türleri
Farkındalık meditasyonu ile farkındalığı yakalamak isteyen bireyler, birden fazla farkındalık türü olduğunun da bilincine varmalıdır. Bu farkındalık türlerinin bilinmesi, daha etkin bir meditasyon yapabilmeyi olanaklı hale getirmektedir. Temelde 4 farkındalık türü bulunmaktadır:
Bedensel Farkındalık: Bireyin kendi bedeninin her bir parçasının farkına varması durumunu ifade etmektedir. Bedensel farkındalıkta birey, ne durumda olursa olsun uzuvlarının o anki durumunu izlemekte ve onların işlevlerine odaklanmaktadır.
Zihinsel Farkındalık: Sinir, mutluluk, üzüntü gibi zihinsel durumların gerçekleşmiş olduğu anlarda neden öyle olduğunun bilincine varılmasıdır. Yaşanan olumsuz zihinsel durumların derinliğine inmek ve bunlara dair farkındalık sahibi olmak, bireylerin olumsuzluklarla daha iyi baş edebilmesine ve gelecekte daha olumlu enerji üretebilmesine yardımcı olmaktadır.
Duygusal Farkındalık: Duygusal farkındalık da zihinsel farkındalıkta olduğu gibi, olumlu ya da olumsuz durumların temeline inilmesini ve bunların gerçekliğinin anlaşılmasını ifade etmektedir. Farkındalık meditasyonu ile duygusal farkındalığın arttırılması durumunda, bireyler daha pozitif duygular üretebilmekte ve olumsuzluklar içerisinde bile olumlu şeyler bulabilmektedir.
Çevresel Farkındalık: Çevresel farkındalık ise bireyin kendi dış çevresinde yaşanan olaylarla alakalıdır. Bireyin çevreye daha etkin katılımını ve çevreden daha olumlu enerji almasını sağlamaktadır.
Tüm Yönleriyle Farkındalık Meditasyonu
Farkındalık meditasyonu doğru şekilde yapıldığı zaman stresle daha iyi baş edilmesine, uyku düzeninin sağlanmasına, kişilerarası iletişim becerilerinin artmasına, kabullenmenin artmasına ve bireylerin anlayışlarının derinleşmesine yardımcı olmaktadır. İyi bir farkındalık meditasyonunun üç aşaması bulunmaktadır. Bunlar pozisyon, nefes ve düşüncedir. Pozisyon ile nefes diğer tüm meditasyon türleri ile ortaktır. Düşünce ise farkındalık meditasyonuna özel olarak geliştirilmelidir. Farkındalık meditasyonu yapmak için özel bir alan gereksinimi yoktur. Oda köşesinde ya da doğada yapılabilmesi mümkündür. Meditasyon yapılacak ortamda rahat bir yere oturulmalı ancak herhangi bir şeye dayanılmamalıdır. Omurganın düz durması, meditasyon açısından önemlidir. Meditasyon süresi için de herhangi bir kısıtlama yoktur. Ancak genellikle 10-15 dakika sürmektedir.
Farkındalık meditasyonunun bir diğer bileşeni de nefestir. Meditasyona başlamadan önce dik bir pozisyonda durulmalı ve diyafram nefes ile doldurulmalıdır. Birkaç kez derin derin nefes alıp vermek, bireyin daha fazla odaklanabilmesine olanak tanımaktadır. Üstelik nefes egzersizleri ile vücut rahatlamakta ve kaslar gevşemektedir. Nefes egzersizinden sonra ise düşünce aşamasına geçilmektedir. Burası farkındalık meditasyonu açısından en önemli noktadır. Düşünce kısmında birey, farkındalığa ulaşmak istediği farkındalık türünü seçmeli ve buna uygun düşünceler geliştirmelidir. Farkındalık meditasyonunda herhangi bir ön yargıya sahip olmamak önemlidir. Birey, farkındalık kazanmak istediği olay ya da duruma dair tamamen tarafsız yaklaşmalı ve onun neden öyle olduğuna dair derinlemesine düşünmelidir. Bu düşünme işleminin sonunda olayları ve durumları olduğu gibi kabul etmek ve onların yarattığı olumlu yönleri görebilmek de önemlidir.